GRIZZLY- KUZEY AMERİKA BOZAYISI

GRIZZLY (Ursus arctos horribilis). KUZEY AMERİKA BOZ AYISI. GÜMÜŞUÇLU AYI. KIZILDERİLİ AYISI. Muhteşem, muhteşem bir hayvan... Benim en sevdiğim kara memelilerinin ilk sıralarında. Asil soylu ve zeki bir canlı. Soyu tükenmekte olan ayılardan. Bu ayılar Türkiye ve Balkanlarda da yaşayan Bozayının (Ursus arctos) bir alt türü. Çünkü Amerika'ya, Sibirya ve Avrasya'dan 50.000 yıl önce geçtiler.

Boz Ayıların kürkleri kahverengi ve sarımsı bejdir. Tüylerinin uçları gümüş renklidir. Bu nedenle Gümüşuçlu ya da Fransızca Grizzly (Fr.gri=griss) adını almışlardır.

Ben ayılara, özellikle Grizzly yani Bozayılara hayranım. Çok zekiler. Gösterileni çabuk öğrenmelerinden bahsetmiyorum. Beni bunlara çeken, vücut sistemlerini mükemmel kullanışlarıdır. Kışın soğuk ve yiyecek azlığına karşı tasarruf edip; vücutlarını, metabolizmalarını, boşaltım sistemlerini yavaşlatıp neredeyse durdurmaları oldukça ilgimi çekiyor. İnsanoğlunun uzun yaşam isteği, son zamanlarda doruk noktasına çıktı. Bilimsel araştırmaları, insan dondurma hayallerini sıkça duyuyoruz. Neden olmasın? Bana göre insan, bu akıllı canlılardan Kış Uykusu gibi bir eylemi öğrenebilirse uzun yaşamın yolunu da bulabilir.
Bu dosyadaki fotoğrafları 2009 yılında Kanada-Quebec'deki Zoo Sauvage de Saint-Felicien Doğal Parkında çektim. Özellikle yemek törenleri müthişti.
Grizzly'lerin etobur sindirim sistemleri var. Ama bitkilerden de bir diyet oluşturmaktalar. Geyik, koyun, bizon, ren geyiği yerler. Kıyılarda somon ve alabalık ana yemeklerini oluşturur. Grizzly'lerin diyetinin %80-90 'ını bitkiler oluşturur. Yaban mersini, böğürtlen, çilek, kızılcık yerler. Yellowstone'da çam fıstığı, yumru, çimen, kemirgen bazı leşleri yerler.
Grizzly'ler ağaç kökleri, bitki soğanları ve yer sincapları için arama yaparken toprağı karıştırırlar. Böylece ekosistemde toprağın zenginliği artar. Tohum dağıtma görevini yapmış olurlar. Kısacası Grizzly'ler, ekosistem için oldukça önemli bir dengedir.
BBC'deki bir belgesel çalışmasına göre; Grizzly'ler favori yerlerini, bölgelerini hatırlıyorlar. İstedikleri alanlara tekrar geri gidiyorlar. Ayrıca zeki olduklarından problemlerine karşı çareler üretiyorlar. Genelde bitkisel beslendiklerinden, vücudun protein ihtiyacı için gel-gitleri takip ediyorlar. Burada bir kaya ya da dal parçası bulunca kemirmeğe başlıyorlar. Oysa böyle bir olay, daha önce hiç görülmemiş. Meğerse dal üzerine yapışmış midyeleri yiyorlarmış. Yine kumları kazıp, usta bir şekilde istiridyeleri çıkarıp yiyorlar. Uzun kum sahilinde, nerede istiridye bulacaklarını, keskin burunlarıyla hemen anlıyorlar. Ve yavrularına da aynı zamanda ders veriyorlar. Bu araştırmalar bir ilktir.

Grizzly'ler, Alaska, Kanada, Montana, Washington'da yaygın bir şekilde bulunurlar. Özellikle Kanada'da çok bulunur. Yellowstone ve Grand Teton Milli Parklarında da yaşamaktadırlar.

Grizzly'ler, Kuzey Amerika'nın Kodiak Ayısından (Alaska ayısı) sonra en büyük hayvanıdır.

Ağırlık= Ortalama dişi 300-350 kg, erkek 350-450 kg dır.

Boy=2,5 m

Hız= Koşarken 48 km/h. 35 mile ılaşmak için 55 km/h hız yapabilirler.

Ömür= Ortalama 25 yıl. (20-30 yıl)

Koruma durumu= Asgari Endişe (IUCN 3,1). Son yıllarda sayıları iyice azaldı. Bugün koruma altındalar.

Gözleri iyi görmez. Genelde yalnız hayvanlardır. Küçük şelaleler altında pusuya yatıp ustaca, çok hızlı somon balığı avlayarak beslenir ve zamanlarını geçirirler. Bal, vahşi meyve, mantar yerler. Grizzly'ler kış uykusuna yatarlar. Bunun için de önceden iyi beslenirler.

Dişi her yıl 1-4 yavru yapar. Yavrular 500 g olurlar.

Kanada British Columbia, Alberta, Yukon ve Kuzeybatı Nunavut ve Manitoba'da 25.000 ayı vardı. Ancak British Columbia'sında; yerleşimciler, tabitat ve avlanma ile sayıları azaldı. Nüfuslarının %90'ı buralarda yaşamaktadır. 2008 yılında 16.014 Grizzly ayı tahmin edilmiştir. Şu anda Grizzly için koruma var. Rocky Dağlarında, Alaska ve Kanada'daki kadar büyük bir ikamet alanları yoktur.

Avrupa ülkeleri ve ABD, Kanada olmak üzere Kuzey Amerika'da şu anda 55.000 vahşi Bozayı tahmin edilmektedir.

Yellowstone Parkında, Grizzly ile kurtlar arasında çatışma çıktı. Genç bir elk (geyik) kurtlar tarafından öldürülünce, Grizzly bunu almak istedi. Bunun üzerine olaylar başladı.

Siyah ayılar Grizzly'den çekinir ve görünce ağaca tırmanırlar. Çünkü siyah ayılar otçul olduklarından, aralarında pek rekabet yoktur. Puma ile de çatışabilirler.

Grizzly'ler yapı olarak çok agresif hayvanlardır. Tarihte de gıda için saldırdıkları görülmüştür. Ama insanları yem olarak görmemektedirler. Bunun için insanlarla temastan kaçınırlar. Ancak yavrularını korumak ve onlara yiyecek temin etmek için saldırırlar. Ama yinede onları Kış Uykusunda savunmasızca vuran insanoğluna göre masum sayılırlar. ASLA İNSANA SALDIRMIYORLAR, SADECE ANNE AYI YAVRULARINI KORUMAK İÇİN KARŞI SALDIRIDA BULUNABİLİR. Somon avlama sezonunda avlanmak için nehir kenarlarına gidiyorlar. Çalışan savunmasız ayılar avcılar tarafından yaralanıyor. ANCAK YARALI BİR AYI SAVUNMA İÇİN KARŞI SALDIRIDA BULUNABİLİR. İnsanoğlunun gücü ancak yavrularına yemek götürebilmek için nehirlerde çalışan dalgın ayılara yeter. Yazık yazık...

Halen Alaska'da Grizzly, avcılar tarafından spor olarak avlanmaktadır.

2007'de Yellowstone Milli Park Alanında, Tehlikede Olan Türler Yasasına göre koruma çıktı.

2009'da federal yargıç ayılar için koruma kararı verdi.

Kanada'da koruma altına aldı.

Meksika'da Bozayı nesli tükenmiştir.

Yellowstone gibi, Theodore Roosvelt Milli Parkı, Banff Ulusal Parkı, Grand Teton gibi doğal parklarda da ayı koruma yasaları vardır. Yine de Milli Parklar, ayılar için güvenli değildir. Burada bulunan araba ve trenler tehdit unsuru oluşturmaktadırlar.

2008'de British Columbia'sında 16.014 Grizzly vardı. Son 10 yılda Koruma Çalışmaları var. 44.300 hektar, tehdit altındaki tür olan bu ayılara, habitat oldu. AVCILIK YASAĞI, SINIRLI İNSAN ZİYARETİ, ERİŞİM YASAĞI KONDU. Vencouver Grouse Dağında bulunan SIĞINMA EVİ, YETİM BOZ AYILAR İÇİN NÜFUS KORUMA ALANI OLDU. 2001'den beri faaliyettedir.

Grizzly ekolojik dengeyi de sağlayan çok önemli bir ayıdır. İnsana, vurulmadıkça ve yavruları için tehlike sezinlemedikçe dokunmaz. İnsanoğlu doğayla, hayvanlarla bir bütündür. Basit nedenlerle ve spor olsun diye, hiçbir canlıyı öldürmeye hakkımız yok. Unutmayalım, biz doğayı katleder dengesini bozarsak kendi sonumuzu hazırlamış oluruz. Lütfen, tüm insanlar biraz daha sevecen, duyarlı olalım. Neden bu egoistlik? Tanrı Dünya'yı sadece bize vermedi ki... Burada hep beraber dostça yaşayalım...

HAYVANLARI NEDENSİZ ÖLDÜRÜYORUZ. ORMANLARI KALDIRIYORUZ. DOĞAYI KATLEDİYORUZ. SUYUN, OKYANUSUN, HAVANIN, TOPRAĞIN DENGESİNİ BOZDUK. DÜNYAYI ISITTIK. BUZULLARI ERİTİYORUZ. BİZ NE YAPIYORUZ? HİÇ DÜŞÜNDÜNÜZ MÜ? BİZ NEYE DOĞRU GİDİYORUZ?

Mitolojide de Grizzly vardır. Kızılderililerin kutsal hayvanıdır. Kızılderililer insanlığın ilk saygısını, Grizzly'lerden öğrendiklerini söylemişlerdir.

''Biz ruhun bütün yaratıklara verilmiş olduğuna, her yaratığın kendisi şuurunda olmasa bile, bir derecede ruha sahip olduğuna inanırız. Ağaç, şelale, BOZAYI, her biri cisimlenmiş bir ruhtur, her biri saygıya layıktır. '' (Siyu Kabilesi)

AMERİKAN SİYAH AYISI

Aman amann! Şu tatlılığa bakın. İnsanın kucağına alıp, oyuncak olarak sevesi geliyor. Simsiyah, tüyleri uzaktan bile çok parlak... Parkların her yerinde mutlu, mesut serbestçe geziyorlar...
Bu fotoğrafları 2009 yılında Kanada-Quebec'de Zoo Sauvage de Saint-Felicien Doğal Parkında çektim.

URSUS AMERICANUS. AMERICAN BLACK BEAR. AMERİKAN SİYAH AYISI. DOĞU SİYAH AYISI. PARKLARIN NEŞE KAYNAĞI.

Amerikan Kara Ayılarının ana vatanı Kuzey Amerika'dır. Kuzeyde Kanada ve Alaska'dan, Güneyde Meksika'ya; Doğuda Atlas Okyanusundan, Batıda Büyük Okyanusa kadar kıtanın büyük çoğunluğunda rastlanır. Kanada'nın Prens Edward Adası dışındaki tüm bölgelerinde ve ABD'nin 50 eyaletinden 40'ında bulunur.

Kuzey Amerika'ya Avrupa'dan yerleşimciler gelmeden önce, 2 milyon Siyah Ayı olduğu düşünülmektedir. Yaşam alanlarının bozulması ve sınırsız avlanma ile 200 bine kadar bir dönem azalan nüfus, şimdi 800 bin civarındadır.

IUCN listesine göre Amerika Siyah Ayısı Asgari Endişe Grubundadır.

Amerikan Siyah Ayılarının kafatasları geniş, kulakları küçük ve yuvarlaktır. Ayak tabanları siyah veya kahverengi olur.

Siyah Ayılar, üstten vidalı kavanozları ve kapı mandallarını açma yeteneklerine sahiptirler. Köpekler kadar hızlı koşabilirler. Görme yetenekleri vardır. Şempanzedelerden daha iyi renkleri ayırabilirler. Kare ve üçgen gibi şekilleri yetenekleriyle hızla öğrenebilirler.

Siyah olsalar da bazen albinoları vardır. Ağaçların kabuklarına bedenlerini sürerler. İşaret koyup, kendi topraklarını belirlerler. Mükemmel ve güçlü yüzücüdürler.

Yemeden, içmeden, idrar ve diğer ihtiyaçlarını yapmadan Kış Uykusuna yatarlar. Bu, muazzam bir vücut mekanizmasıdır.
Beslenmelerinin %85'ini bitki örtüsü oluşturur. Yumru, soğan ve kökleri yerler. Kas ve iskeletlerinin güçlenmesi için de baharda sürgünlerle beslenirler. Kovanlardaki balları yerler. Tırmanabildiklerinde kel kartal civciv ve yumurtalarını alırlar. İnsan avcılardan geyikleri çalarlar. Aferin onlara! Çiftliklerden koyun, keçi, dana, domuz tercih ederler. Alaska'da somon, elk ve Alaska geyiği buzağısı avlarlar. Kuzeyde tundra ve çayırlıklar besin alanlarıdır.

Kısaca, bitki, meyve, fındık, böcek, bal, somon, küçük memelileri ve leş (çünkü besin bulamıyorlar) yerler.

Düşmanları başta insan, kurt ve pumalardır.

Siyah Ayının ağırlığı; cinsiyet, sağlık ve mevsime göre değişir.

Ağırlık= ortalama 68-158 kg. Büyük erkekler=227-272 kg. 2006'da görülen erkek siyah ayı Ted, 430 kg civarında olmuştur. 2007'deki dişi ayı Honey ise 252 kg' dır.

Kuyruk=12 cm

Omuz yüksekliği=2,5- 3 m

Uzunluk=1,2-2 m

Ömür= Bilinen ömür 30 yıldır. Ama şimdi 10 yıl civarında. Vahşi ömür ortalama 18 yıl. Esarette 31 yıl. 44 yıl yaşayan görülmüştür.

Bizden kaçıp, merdivene tırmanan bu Siyah Ayı ne şirin değil mi? Sonra da bariyerden hızla atlayıp, aşağıdaki resimlerde görüldüğü gibi kaçtı. Sen ne becerikli, ne masum, ne şirin birşeysin!
Siyah ayılar düşmanlarından kaçmak ve beslenmek için sürekli ağaçlara, gerekli yerlere tırmanırlar.

Siyah Ayıların gebelikleri 235 gün olup, Ocak-Şubat aylarında 2 yavru yaparlar. Ama 6 yavru yapan kaydedilmiştir. Yavrular 23-38 gün sonra gözlerini açarlar. 5 hafta sonra yürüyüşleri başlar. 30 hafta anne sütü içerler. 16-18 aylıkken bağımsızlığa ulaşırlar. 3 yaşında cinsel olgunluğa erişirler.

Habitat kaybı ve parçalanma; Siyah Ayılar için, bugün en büyük tehlikedir. Habitatları insan yerleşimleri ile parçalandı. SU, YİYECEK VE BARINAK BULAMIYORLAR.

Ayrıca Siyah Ayıların kısır olduklarına ait yanlış bir düşünce var. Bu yüzden öldürülüyorlar.

ABD'nin girişimleriyle nüfusları için biraz umut var. Mississippi, Louisiana, Teksas dışında Siyah Ayı tehdit olarak sıralanmaktadır. Av hayvanı olarak sınıflandırılmaktadır. Kanada Manitoba'da tarım alanlarında zararlı tür olarak geçmektedir. ABD'de 300 bin Siyah Ayı nüfusu tahmin edilmektedir.

Amerika Siyah Ayıları tarihte hem Kızılderili hem de Avrupalı yerleşimciler tarafından avlandılar. SİYAH AYILAR, KIŞ UYKUSU SIRASINDA AVLANDILAR. KÜRKLERİNİ VE BAŞLARINI YERLERE, BATTANİYELERE SERDİLER. YAĞ VE KÜRKLERİNİ KULLANDILAR. (Tanrı hayvanlara kürklerini hava şartlarından, soğuktan korunsunlar diye verdi. İnsanoğluna elbise olsun, yere sersinler diye değil. Zaten ben kürk giyenin insanlığından şüphelenirim!.)

Theodore Roosvelt, avcılık için skeçler yazmıştır.

1799'da, 192.000 Siyah Ayı derisi Quebec'e ihraç edildi.

1937 yılında Prens Edward Adalarında Siyah Ayılar tükendiler.

1953 YILINDA; KRALİÇE II. ELİZABETH'İN TAÇ GİYME TÖRENİNDE, İNGİLİZ ASKERLERİNİN ŞAPKALARINA AYI POSTU SAĞLAMAK İÇİN, KANADA'DA 700 AMERİKAN SİYAH AYISI KATLEDİLDİ.

Kanada'da 1990'ların başındaki anketlere göre, 341.200- 327.200 Siyah Ayı var. ABD'de tahmin 206.751 .

Kanada'da şu an 80.822 LİSANSLI SİYAH AYI AVCISI BULUNUYOR. ABD'DE AYI AV MEVSİMİ VAR. AYI AVCILIĞI İÇİN LİSANS GEREKİYOR ??????? New Jersey'de bazı zamanlar ayı avı yasaklanmıştır.

1988-1992 yılları arasında ABD'DE 18.845 AYI HASAT EDİLDİ. KUZEY AMERİKA'DA BEAR MARKETLER (Ayı Marketi) VAR. AMERİKALILAR SİYAH AYILARIN ETLERİNİ DE YEDİLER. ''TATLI, TUZLU VE DOMUZDAN FARKLI DEĞİL'', DEDİLER. YAĞINI DA KOZMETİK OLARAK KULLANDILAR. 10 KİŞİLİK SİYAH AYI HAKLARI SAVUNUCUSU AKTİVİSTLER SAYESİNDE, SON YILLARDA AYI YAĞI KOZMETİK AMAÇLI KULLANILMAMIŞTIR.

İNSANOĞLU DOĞANIN EFENDİSİ DEĞİLDİR. SADECE BİR PARÇASIDIR. LÜTFEN DOĞADAKİ TÜM HAYVANLARA, BİTKİLERE, HATTA KENDİ KENDİMİZE SAYGILI OLALIM. DOĞANIN KORUNMASI İÇİN LÜTFEN HERKES ELİNDEN GELENİ YAPSIN!..

''Yeryüzüne iyi muamele et! O babanızın malı değil, onu çocuklarınızdan ödünç aldınız.'' (Kızılderili Atasözü)